Бичлэг тандагчМонголчуудын идээ ундааны ёс уламжлал
2012-10-25,16:53
12. АСУУХ НУРУУНЫ ЁСОН
Асуух нуруу гэдэг сонин нэрийн учир нь хүндэт зочин ирж бүхэл шүүс ууц тавигаар дайлахад зочин гийчин нь асуух нурууг мөлжихдөө заавал асуух нурууны үг хэлэлцдэг заншилтай. Гийчин нь ахмад хүн бол “асуухыг нугалах уу” гэж гэрийн эзнээс асуун нугалаад үелэн мөлжилгүйгээр тавьдаг.
Гэрийн эзэн нь ахмад хүнийг хүндэтгэхийн учир олон юм ярьдаггүй. Харин үе насны юмуу залуу хүн бол “нугал, нугал”, “нугал, нугасыг надад өг” гэж хэлдэг. Ийн зөвшөөрсний хойно нугалаад мөн мөлжилгүйгээр тавьдаг. Харин үе тэнгийн юмуу наадаж наргих зорилгоор асуулгүй нугалж мөлжих тохиолдол байдаг. Гэрийн эзэн энэ надтай наадаж мэтгэх нь гэж ойлгоно. Тэгэхэд гэрийн эзэн зүүн гарын хомхой хуруу болон эрхий хуруугаар чимхэж баруун гартаа дэрс мод барьж (цагаан өвс болно) “энэ хаана байдаг ёс вэ? та юунд асуулгүй нугалав” гэж асуухад нугалсан хүн хариулж хэлэлцэн сэц булаалдаж наадам наргиан үүсгэх ёс буй.
Аль болох сэцэн хурц, алиа шог ярьж ой ухаан сэргэлэн, эрдэм дэлгэр, хэл мэргэн байхыг хичээнэ. Асуух нуруунд сайн эрийн магнай, хан гарьдын жигүүр, алтан дөш эмээл, сайн авхайн суудал, алтан сүмбэр уулын орой, хон хэрээний хоншоор зэрэг олон нэрс бүхий дүрс байх ба түүний утга учрыг оруулж хэлэлцдэг зэргээс асуух нуруу гэж нэрлэсэн гэдэг.
13. СЭРЖИМ ДЭЭЖ ӨРГӨХ ЁС
Ариун хурууны (ядам) өндгийг уух гэж буй сархдын дээжтэй хундганд гурван удаа хүргэн домноод хөх тэнгэр, хөрст дэлхий, хүн зоны амгалан энхийн төлөө шившлэг хийж сацал үйлдэнэ.
14. ХӨРӨНГӨ ЗАЛАХ
Хавар сүү сааль дэлгэрч тараг бүрэх үед өөрийн хөрөнгөгүй бол айл саахалтаас хадаг барьж хөрөнгө залдаг заншилтай. Бас хадаг ховор бол хөрөнгө залах савандаа дүүрэн чихэр боов тэргүүтэй амтатныг барьж болдог.
15. ГАЛД ӨРГӨХ
Шар тос, өрөм зэрэг тослог идээний дээжийг заавал тулгандаа түрхэж гал голомтдоо өргөнө. Зөрчвөл гал голомт удам угсааны сүнс гомдоно, галын хүүгийн (үр хойчийн заяаг) сэтгэл зэвэрнэ гэдэг.
